Paths of Glory - Σταυροί στο Μέτωπο (1957)

Το Paths of Glory( ή σε μια απ' τις πολλές αυθαίρετες μεταφράσεις που γίνονται στα Ελληνικά, Σταυροί στο μέτωπο) είναι το πρώτο από μια σειρά συνεχόμενων αριστουργημάτων του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Η ταινία είναι αψεγάδιαστη και πρόκειται για έναν διαχρονικό αντιπολεμικό ύμνο.

Το σενάριο είναι το εξής. Κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου μια μεραρχία Γάλλων στρατιωτών προετοιμάζεται για μια άσκοπη επίθεση ενός, υπό την κατοχή των Γερμανικών δυνάμεων, λόφου( Ant Hill ). Η απόφαση για την κατάληψη του έχει παρθεί από τον στρατηγό Mireau, ο οποίος λειτουργεί με βάση τα προσωπικά του συμφέροντα, αφού από την νικηφόρα έκβαση της μάχης έχει να κερδίσει ακόμα ένα αστέρι. Το σχέδιο όμως ναυαγεί, η επίθεση καταλήγει σε πανωλεθρία και τα Γαλλικά στρατεύματα αναγκάζονται σε άτακτη υποχώρηση, ενώ ένας λόχος δεν βγαίνει καν από τα χαρακώματα.

Και σε αυτό το σημείο ξεκινάει το δεύτερο και σημαντικότερο μέρος της ταινίας. Ο Mireau αποφασίζει να τιμωρήσει παραδειγματικά τρεις στρατιώτες με την κατηγορία της δειλίας απέναντι στον εχθρό. Το στρατιωτικό δικαστήριο αποφασίζει την τιμωρία της θανατικής ποινής, ενώ σημαντικό ρόλο στην ιστορία έχει ο ιδεαλιστής συνταγματάρχης Dax που θα υπερασπιστεί τους στρατιώτες του χωρίς να υπολογίζει την καριέρα του στον στρατό.

Μέσα στα μόλις 88 λεπτά που διαρκεί η ταινία, έχουμε δεκάδες καυστικές αναφορές στην υποκρισία που επικρατεί στον στρατό, την υποταγή ενός πλήθους στις φιλοδοξίες ενός ανθρώπου, φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα για τον θάνατο και την ζωή, δημιουργία αντιπολεμικής κουλτούρας και άνοιγμα απίστευτων πνευματικών οριζόντων.

Ο στρατός είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας και αυτό καυτηριάζει ο Κιούμπρικ. Η υποκρισία του συστήματος, η παράνοια του πολέμου και η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής( ο στρατηγός αποφάσισε να επιτεθεί ξέροντας ότι θα μείνει ζωντανό μόνο το 25% του στρατεύματος).

Λίγοι αποφασίζουν αν θα πεθάνουν πολλοί. Ήρθαμε και φεύγουμε από αυτή την ζωή χωρίς να έχουμε κανένα απολύτως λόγο για την εξέλιξη της. Η συζήτηση των δυο στρατιωτών πριν πάνε στην μάχη, ξέροντας ότι θα πεθάνουν, είναι άκρως απολαυστική. Η αναφορά, του καταδικασμένου σε θάνατο, Lejeune ότι αυτός θα πεθάνει ενώ η κατσαρίδα που τριγυρνάει στο πάτωμα θα ζει, είναι ανατριχιαστική.

Μέσα σε όλο αυτό το χάος της ανθρώπινης παρακμής, βρίσκεται μια αχτίδα φωτός στον συνταγματάρχη Dax, τον οποίο υποδύεται εξαιρετικά ο Κερκ Ντάγκλας. Αναλαμβάνει να υπερασπιστεί τους καταδικασμένους, πριν καν γίνει η δίκη, σε θάνατο στρατιώτες. Άλλη μια αναφορά, που ξεφεύγει από την μικρογραφία του στρατού, για την διαφθορά της δικαιοσύνης και το απάνθρωπο της εφαρμογής της θανατικής ποινής. Η μοναξιά του ενός, του διαφορετικού, του εκλεκτού απέναντι στην σαπίλα ενός συστήματος.

Η επιλογή των τριών στρατιωτών δεν είναι τυχαία. Ο ένας επιλέχτηκε με κλήρωση, ο άλλος επειδή είχε προσωπική κόντρα με τον διοικητή του λόχου του και ο άλλος επειδή ήταν δακτυλοδειχτούμενος λόγω αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η τύχη( ή μοίρα όπως το βλέπει κανείς) , η εκδίκηση και η προκατάληψη παίζουν ρόλο για τον θάνατο, μεταφορικά και κυριολεκτικά, ενός ανθρώπου.

Ενώ και ο τρόπος που πεθαίνουν είναι συμβολικός. Ο πρώτος πεθαίνει πάνω στο κρεβάτι του πόνου( υψηλού επιπέδου μαύρο χιούμορ) , ο δεύτερος παρακαλώντας τον θεό να τον σώσει και με κλειστά μάτια απέναντι στον θάνατο και ο τρίτος με το κεφάλι ψηλά. Οι τρεις επιλογές που έχει για να πεθάνει ένας άνθρωπος. Άρρωστος, προσκολλημένος σε έναν αόρατο θεό ή θαρραλέος απέναντι στην ματαιότητα.

Υπάρχουν δεκάδες σκηνές που θα μπορούσα να σχολιάσω, δεκάδες αναφορές που δεν έπιασα ή μπορεί να τις έπιασα και λάθος. Ας δει ο καθένας την ταινία και ας βγάλει τα προσωπικά του συμπεράσματα.

Για το τέλος αφήνω την επική σκηνή, με την οποία κλείνει η ταινία, με την Γερμανίδα τραγουδίστρια να τραγουδάει μπροστά σε ένα κοινό αποκτηνωμένων Γάλλων στρατιωτών. Μόλις ξεκινάει το τραγούδι όμως όλοι σταματάνε και εμφανίζεται ο άνθρωπος που είχε χαθεί στην φρίκη του πολέμου. Η τέχνη ενώνει και είναι το σημείο αναφοράς της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοναξιά απέναντι στον θάνατο μόνο έτσι μπορεί να νικηθεί. Και ο Κερκ Ντάγκλας να λέει στον λοχία, που πάει να τους επαναφέρει στην πραγματικότητα, να τους δώσει άλλα τρία λεπτά. Αυτά τα τρία λεπτά ίσως κάποτε, με ταινίες σαν αυτή, να γίνουν μια ολόκληρη ζωή.